مجموعه برنامه مستند گردش

مجموعه برنامه مستند گردش

در قالب ۴ عدد دی وی دی خانگی و در ۱۲ قسمت

۳۰ دقیقه ای تقدیم به علاقمندان جاذبه های گردشگری و طبیعی ایران میشود

دوبله فارسی

<<گردش>> مجموعه برنامه ای است درباره میراث فرهنگی و جاذبه های گردشگری کشور که از شبکه ۴ سیما پخش می شود. تهیه کننده برنامه، محمدعلی اینانلو و نویسنده و کارگردان آن امیر نیک کار است. تصویربرداری برنامه را هم امیر نیک کار انجام داده به استثنای بخش های طبیعت و حیات وحش که توسط آرش اینانلو فیلمبرداری شده است.
<<گردش>>، نوروز گذشته هم با ما بود. اینانلو در مصاحبه ای که با مریم ضیغمی درخصوص مجموعه برنامه نوروز سال گذشته انجام داده، دغدغه اش را برای ساخت این برنامه این طور بیان کرده است: <<هر سال در ایام تعطیل حتی ۲ روز تعطیلی مردم ما به مناطقی مانند استانبول و دبی برای گردش می روند و این مناطق پر از ایرانی است! نوروز امسال در استانبول قدم می زدم، هر دو قدم، ۵ ایرانی با من سلام و احوالپرسی می کردند. در نتیجه چنین اطلاع رسانی هایی اامی است و باید انجام شود تا مردم بدانند در کشور خودشان چه مکان های دیدنی ای وجود دارد. ما چگونه می توانیم جاذبه های گردشگری کشور را به مردم معرفی کنیم و آنها را ترغیب به بازدید از بناهای داخلی نماییم. اصلا دلیل این که مردم بیشتر به آثار خارجی توجه نشان می دهند، چیست؟ آیا مشکل فقط در فقدان اطلاع رسانی مناسب است یا این که نوع اطلاع رسانی و کیفیت آن هم اهمیت دارد؟ تصاویری که ما از بناهای خودمان پخش می کنیم، به لحاظ کیفیت بصری آیا قادر است با تصاویر پخش شده از بناهای تاریخی کشورهای دیگر رقابت کند؟ کارگردانی و تدوین برنامه های تولیدی ما در چه سطحی هستند و مستندهای آنها در چه سطحی؟

باید گفت با وجود کادر حرفه ای برنامه، متاسفانه مجموعه برنامه <<گردش>> دست کم در سری جدید و به طور خاص در برخی بخش های مربوط به بناهای تاریخی ضعیف عمل می کند و قادر نیست موفقیت برنامه های دیگر اینانلو را تکرار کند. شاید در مرحله نخست به نظر برسد این ضعف مستقیما مربوط می شود به جای خالی اینانلو در روایتگری سری جدید برنامه اما مشکل مجموعه مستند <<گردش>> به این مساله محدود نمی شود. از آن مهم تر کیفیت بصری پایین برنامه است و این که نمی تواند نمایانگر جاذبه گردشگری باشد.

بحث را مصداقی تر پیش ببریم. به عنوان نمونه در قسمتی از برنامه که موضوع آن بنای تاریخی تخت جمشید و معرفی آن بود، جدا از این که کارشناس مرمت برنامه که وظیفه روایتگری و معرفی را بر عهده داشت فاقد ویژگی های لازم برای اجرای یک برنامه تلویزیونی بود و از قدرت بیان و توانایی تبیین مناسبی در این خصوص برخوردار نبود، تصاویر گرفته شده از بنا هم نقص های فراوان داشتند و حتی در مواردی تاثیر مع می گذاشتند. اگر هدف برنامه هشدار در مورد تخریب بناهای تاریخی و ضعف مدیریت درخصوص نگهداری از آنها بود، می شد گفت این تصاویر تا حدودی مناسب هستند و در راستای مقصود اصلی قرار دارند.

در این برنامه کادرهایی بسته شده که در آن سطل زباله هم دیده می شود، بازدیدکنندگانی که از دور توی دوربین نگاه می کنند هم دیده می شوند، بیشتر از زیبایی های بنا، خرابی ها و زشتی های آن توی چشم است، حتی کم ترین نشانی از عظمت و بزرگی بنا وجود ندارد. حتی در انتخاب نوع لنز و تنظیمات مربوط به رنگ و نور هم کوتاهی شده است. تصاویر تخت هستند و عدم استفاده از لنز واید، باعث کم شدن عمق میدان و نزدیک شدن تصاویر پیش زمینه و پس زمینه و در نتیجه عدم تمایز میان سنگ های بنا و تخته سنگ های کوه های پشت بنا شده است. عظمت و گستردگی بنا هم به دلیل عدم استفاده از لنز واید مخدوش شده و آسیب دیده است. به لحاظ رنگ و نور هم تصویربرداری مجموعه خطاهای واضح دارد؛ نه از نور طبیعی خورشید استفاده مناسبی شده، نه از نورپردازی مصنوعی و نه حتی از تنظیمات داخلی دوربین مثل وایت بالانس و. نتیجه این شده که آسمان سفید است و سنگ ها خاکستری. روشن است که این تصاویر تخت و خاکستری که حتی سایه روشن هم ندارند تا به تصویر حجم دهد تا چه اندازه مخاطب را نسبت به موضوع برنامه یعنی تخت جمشید زده می کنند و در او تاثیر عکس می گذارند.

ممکن است بگویند <<گردش>> عامدانه قصد دارد برنامه ای خودمانی باشد نه مستندی خوش ساخت و چشم نواز. می خواهد همان چیزی را نشان مخاطب دهد که هنگام بازدید از گردشگاه ها به چشم خود می بیند نه این که در زیبایی ها اغراق کند و زشتی ها را حذف کند. برای این که ببینیم این سخن تا چه اندازه پذیرفتنی و قابل دفاع است، باید برگردیم به مباحث مبنایی مربوط به برنامه سازی و فیلمسازی یا همان کار با تصویر متحرک. با این سوال شروع می کنیم که آیا به نظر شما آنچه ما در تصاویر این برنامه می بینیم بیشتر به واقعیت عینی بنا نزدیک است یا آنچه در تصاویر شیک و خوش رنگ و لعاب مستندهای عظیم شبکه های تلویزیونی بزرگ دنیا از تخت جمشید می بینیم؟ ظاهرش این است که اولی واقعی تر است و دومی ساختگی تر و آمیخته با اغراق و تصنع، اما واقعیت چیز دیگری است، ما اگر تخت جمشید را با همین خرابی ها و زشتی ها و خاکستری های فراوانش از نزدیک ببینیم باز هم از آن زده نخواهیم شد چون عظمتی دارد که این جزئیات را از ذهن ما پاک خواهد کرد. تصاویر برنامه گردش، زشتی های بنا را گزینش می کنند و زیبایی هایش را نشانمان نمی دهند حال آن که این زشتی ها در مقایسه با کلیت بنا و تاثیر زیباشناختی عمیقی که بر ما می گذارد بسیار اندک هستند. در طرف مقابل، تصاویر زیبا و چشم نواز مستندهای دیگر قرار دارند. آنها چه می کنند؟ هیچ فریبی در کار نیست. این تصاویر، زشتی ها را نادیده نمی گیرند، بلکه زیبایی نهفته در آنها را به ما نشان می دهند. همان زیبایی عمیقی که در مواجهه مستقیم جور دیگری درکش می کنیم و فیلمساز ناچار است بنا به اقتضای کارش، این احساس ناشناخته را به عناصر بصری ترجمه کند و در شکل و شمایلی تقلیل یافته در قالب تصویر به ما نشان بدهد. پس اگر کادرش را جوری می بندد که عناصر زاید و نازیبا در آن دیده نشود و از رنگ و نور و زاویه کانونی دوربین هم بهترین استفاده را می کند، بنایش بر دروغ و فریب نیست و چاره ای جز این ندارد.

<<گردش>> بیش از آن که برنامه ای تصویری باشد، برنامه ای رادیویی است. یعنی تکیه اش بر اطلاع دهی کلامی است. بنا به آنچه درباره تصاویر برنامه گفته شد حتی می شود ادعا کرد نسخه رادیویی این برنامه تاثیر بهتری از نسخه تلویزیونی اش خواهد داشت. اما در این اطلاعات کلامی هم نقص وجود دارد. به طور مثال در همین قسمت (تخت جمشید)، مجری برنامه یک کارشناس مرمت است و طبعا تمرکزش بیشتر بر مباحث مرمتی بناست نه آگاهی های تاریخی و باستان شناسانه مربوط به اثر. این در حالی است که هدف برنامه معرفی بناست نه معرفی نحوه حفاظت، بازسازی و مرمت آن. استفاده نامنسجم از موسیقی متن و تدوین سردستی و غیرکلاسیک هم از دیگر اشکالات برنامه <<گردش>> است که در اینجا مجال پرداختن به آنها نیست